کلر

کلر چیست؟

اولین و مهم ترین سوال که لازم است پاسخ داده شود این است که کلر چیست و در جدول عناصر شیمیایی چه جایگاهی دارد؟ کلر یکی از پرکاربردترین هالوژن های موجود در گروه IV جدول عناصر شیمیایی می باشد که با نام CL و عدد اتمی 17 شناخته شده است. عنصری با رنگ زرد مایل به سبز می باشد که بسیار فرار بوده و مهم ترین خاصیت آن، اکسید کنندگی بالا و توانایی از بین بردن باکتری، قارچ و ذرات آلوده کننده در آّب و فاضلاب می باشد. نوع خالص کلر به شکل گاز با رنگ سبز می باشد و نه تنها به منظور سفید کنندگی و ضدعفونی استفاده می گردد، بلکه بخش مهمی از مواد آلی در صنعت و تولید مواد شیمیایی و پلاستیکی را تشکیل می دهد.

خواص فیزیکی کلر

از جمله خواص مهم کلر، ناپایداری این گاز است که باعث شده است نگهداری از آن تنها در مخازن مخصوصی ممکن باشد. نقطه جوش کلر ۳۴ درجه سانتیگراد است. داشتن این نقطه جوش برای کلر، مایع کردن آن در محیطی با فشاری بالاتر از فشار جو را فراهم کرده است. قدرت اکسندگی و واکنش‌پذیری کلر خیلی زیاد است و به آسانی با مواد آلی وارد واکنش شیمیایی می‌شود

انواع کلر

کلر را در یک دسته بندی کلی می توان به دو نوع کلر تثبیت شده و کلر تثبیت نشده تقسیم نمود. کلر تثبت نشده شامل اقسام ذیل است:

سدیم هیپوکلریت

لیتیم هیپوکلریت

کلسیم هیپوکلریت

در مقابل می توان به دی کلر و تری کلر به عنوان عناصر تثبیت شده اشاره نمود. کلر تثبیت شده دارای سیانوریک اسید هستند که باعث کاهش فرایند تجزیه کلر در برابر نور آفتاب می گردد.

معایب استفاده از کلر

کلر در صورتی که به میزان اصولی و تعیین شده برای مصارف مختلف مورد استفاده واقع گردد با ایجاد مشکلات و مسائل جدی برای افراد همراه نمی باشد اما استفاده بسیار زیاد و یا قرار گرفتن در مجاورت آن برای مدت زمان طولانی ممکن است شما را با مسائل ذیل مواجه سازد:

گاز کلر متصاعد شده سمی است و به همین علت این عنصر شیمیایی باید توسط یک فرد آگاه به علوم شیمی مورد استفاده واقع گردد تا بتواند در صورت مواجهه با مسئله خاصی، اقدامات ضروری را انجام دهد.

کلر به تنهایی قابلیت اشتعال ندارد اما در صورت تداخل با برخی از مواد دیگر به صورت انفجاری عمل می کند. بهتر است پیش از مصرف کلر، مقالات نگاشته شده در این زمینه را مطالعه نمایید.

کلر زنی آب آشامیدنی در صورتی که بیش از حد مجاز صورت گیرد منجر به تشکیل ترکیبات جانبی آلی هالوژنی در آب می گردد و در صورت افزایش غلظت به عنوان یک آلاینده عمل می کند.

خشکی پوست و مو و ریزش مو یکی از مشکلات شایع در صورت تماس بیش از حد بدن با کلر است. این مسئله در صورت استفاده مداوم از استخر و شنای طولانی ایجاد می گردد.

کشته شدن میکروارگانیزم های موجود در آب ممکن است منجر به انباشته شدن لاشه میکروب ها و ورود آن ها به بدن انسان گردد. در موارد نادری این لاشه ها می توانند خود منجر به بیماری های مختلفی گشته و سیستم ایمنی بدن را تضعیف نمایند.

کاربردهایر کلر چیست؟

خواص کلر مشابه عناصر هم‌گروه خود فلوئور، برم و ید بوده است.

در بخش تصفیه آب به عنوان یک عامل گندزدا و ضدعفونی کننده استفاده می‎شود، در مخازن آب آشامیدنی، استخرها و آب‌های راکد از کلر استفاده می‌کنند.

حمل و نقل آن بسیار آسان بوده و به سهولت می‌توان از آن استفاده کرد.

در مقایسه با سایر مواد ضدعفونی‌کننده هزینه بسیار پایین‌تری دارد به همین منظور به صرفه و اقتصادی بوده است.

در ساخت و تهیه ضدعفونی‌کننده‌ها، سفیدکننده‌ها و مواد شوینده از کلر استفاده می‎شود تا تمام ویروس‌ها و باکتری‌ها را از بین ببرد.

در بخش کشاورزی و تولید آفت‌کش‌ها و سم‌های کشاورزی از کلر به منظور از بین بردن عوامل بیماری‌زا استفاده می‎شود.

در بخش دارویی و درمانی در ساخت بسیاری از داروهای کاهنده کلسترول خون، داروهای آرتروز، داروهای آلرژی‌های فصلی و همچنین ساخت لنز و عینک از این گاز شیمیایی استفاده فراوانی می‎شود.

در بخش صنعت در تولید چیپ پنل‌های خورشیدی از سیلیکون استفاده می‌شود، ماده اولیه و سازنده سیلیکون کلر بوده است. در کنار این مواد از رزین‌هایی بر پایه کلر هم استفاده می‌شود.

در ساخت برخی از سلاح‌های شیمیایی و جلیقه‌های ضدگلوله نیز از این گاز استفاده خواهد شد.

در صنایع تولید کاغذ و محصولات کاغذی به عنوان یک سفیدکننده برای کاغذ استفاده می‌شود.

کلر عنصری سمی و قابل اشتعال است، ترکیب کلر با پتاسیم و اکسیژن می‌تواند در ساخت کبریت و مواد آتش‌زا بسیار موثر باشد.

در آتش‌نشانی‌ها و خشکشویی ها هم به عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر کاربردهای این عنصر استفاده در بخش‌هایی چون تولید پلاستیک، نساجی، تولید فرآورده‌های نفتی و تولید حلال های صنایع پلاستیک

مهم‌ترین ویژگی کلر جلوگیری از رشد لجن، جلبک و باکتری در داخل آب است و با وجود اینکه طعم و بوی بسیار تند و تیزی دارد اما وقتی در آب ترکیب شود به هیچ عنوان مزه و بوی آب را تغییر نخواهد داد.

چه نکاتی در مصرف کلر وجود دارد؟

مهم ترین کاربرد کلر در مصارف خانگی و صنعتی قدرت بسیار بالایی در از بین بردن جلبک، میکروب، پاتوژن ها و سایر آلاینده های موجود در آب است.

کلر دارای خاصیت اکسید کنندگی بسیار بالایی دارد. به همین دلیل می توان در تولید فراورده های نفتی و پلاستیکی استفاده کرد.

معایب این ماده به شدت سمی است و تنفس در محیط بسته به خفگی منجر می شود.

ترکیبات عنصر کلر اگر با پوست تماس پیدا کند باعث سوزش می شود.

احتمال انفجار به دلیل واکنش پذیری بالا در تماس با سایر مواد شیمیایی وجود دارد.

مصرف و کاربرد عنصر کلر در ضدعفونی آب به تولید ترکیبات جانبی و مضر منجر می شود.

ترکیبات این ماده می تواند خشکی پوست، ریزش مو و از بین رنگ مو بشود.

کلر موجود در استخر به خصوص اگر زیادی باشد در افراد می تواند باعث تحریک، خارش، سوزش و التهاب چشم شود.

نحوه کلرزنی آب استخر چگونه انجام می شود؟

ترکیبات Cl دار مختلفی برای ضد عفونی آب استخر ها استفاده می شود که شامل گاز کلر، سدیم هیپوکلریت، کلسیم هیپوکلریت، لیتیوم هیپوکلریت و ایزوسیانورات کلرینه می باشد. هنگامی که هر کدام از این ترکیبات وارد آب می شوند هیپوکلرو اسید آزاد می شود که عامل فعال تصفیه آب و ضدعفونی آن است. کلر استخر به صورت قرص ، گرانول و یا پودری هستند. بسته به نوع (پودری ، قرص و…) نحوه کلرزنی نیز متفاوت خواهد بود. شکل پودری را باید به صورت دستی به کل دستی به آب اضافه کرد که کار تقریبا وقت گیری است.

معمولا استفاده از قرص راحتتر است و راههای مختلفی را می توان برای آن بکار برد. استفاده از یک سبد شناور که قرص ها در درون آن قرار گرفته و با آب در تماس هستند را می توان استفاده کرد که البته زیاد توصیه نمی شود. روش بهتر گذاشتن قرص ها در یک سبد در ورودی آب استخر است. استفاده از کلرزن های اتوماتیک سریعترین و بهترین روش ممکن هستند که البته هزینه بالاتری نسبت به روش های دیگر دارد.